HALK ÖYKÜLERİNİN ÖZELLİKLERİ

Âşıklar tarafında anlatılan manzum ve mensur bölümlerden oluşan, sonraki dönemlerde yazıya geçirilen anonim yapıtlardır. Destandan öykü ve romana geçiş dönemi ürünleridir.Bu nedenle nazım nesir karışık oluşturulmuştur. Genellikle bir saz şairi tarafından anlatılır.

Planı:  Genellikle döşeme adı verilen hazırlık bölümüyle başlar. Bu bölümde tekerleme ile iyilik, doğruluk üzerine tekerlemeler söylenir. Öykünün sonunda dua bölümü vardır. Olay yazılarında olduğu gibi serim/ düğüm/ çözüm bölümünden oluşur. Halk öyküleri masal ve destandan daha gerçekçi özellik gösterir. Kahramanlar gerçek yaşamın izlerini taşır.

Konusu: Genellikle aşk ve kahramanlık konularını işler.

KONULARINA GÖRE HALK ÖYKÜLERİ:

Aşk öyküleri: Kerem ile Aslı,  Tahir ile Zühre, Arzu ile Kamber, Ferhat ile Şirin… Yiğitlik- kahramanlık öyküleri: Köroğlu Öyküleri, Battal Gazi Öyküleri(Destanı)

Eşkıya öyküleri: Dini konulardan beslenerek yazılan halk öykülerine menkıbe adı verilir.

Anlatım biçimi: Manzum ve mensur özellik gösterir.

Dili:  Halkın kullandığı yaşayan dildir. Halkın dilindeki söyleyişler, deyimler, maniler, atasözleri, mecazlar dilin dinamik yapısını oluşturur.

Zihniyeti: Olaylar yaşanılan dönemin zihniyet unsurlarını  içerir. Devrin özellikleri, düşünüşü, hayallerini dillendirir.

Çoğunlukla aşk konusunun işlenmesine karşın kahramanlık konularının da işlendiği halk öyküleri de vardır. (Anlatılan aşk daha çok tasavvufi veya platoniktir.)

Halk öykülerinde olağanüstü özellikler dikkati çeker. Yapı unsurları: Masal ve destanlarda olduğu gibi olay örgüsü, kişiler, yer/mekan,  zaman, bakış açısı, anlatıcı unsurlarında oluşmaktadır. Eserlerinde halk öykülerinin izleri görülen yazarımız  Ahmet Mithat Efendi’dir. (Hasan Mellah, Henüz On yedi Yaşında  romanlarıdır.)

Bu dosyanın tamamını indir

(Seval KAYA SÖNMEZ)

Halk Edebiyatı Sayfasına Dön